Άσυλο Κατοικίας

Το άσυλο είναι ένας πολυσυζητημένος όρος που κατά καιρούς έχει απασχολήσει την ελληνική πραγματικότητα με αποκορύφωμα τις συζητήσεις γύρω από το πανεπιστημιακό άσυλο και τις έρευνες της αστυνομίας. Καίτοι, το ενδιαφέρον μπορεί να συγκεντρώνεται σε διάφορες εκφάνσεις του δικαιώματος αυτού , κρίνεται σκόπιμο να εστιάσουμε προς το παρόν την προσοχή μας στο άσυλο της κατοικίας.
Η ασυλία της κατοικίας είναι ένα συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα και όχι ένα ‘έπαθλο’ που κερδίζεται όπως στα παιχνίδια επιβίωσης. Το ένατο άρθρο του Συντάγματος ορίζει ότι :’’ Η κατοικία του καθενός είναι άσυλο. Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστη. Καμία έρευνα δεν γίνεται σε κατοικία, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος και πάντοτε με την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας. Οι παραβάτες της προηγούμενης διάταξης τιμωρούνται για παραβίαση του οικιακού ασύλου και για κατάχρηση εξουσίας και υποχρεούνται σε πλήρη αποζημίωση του παθόντος, όπως νόμος ορίζει. ‘’
Το οικιακό άσυλο επομένως προστατεύεται υπέρ του καθενός. Φορέας του δικαιώματος είναι οποιοσδήποτε διαμένει στην οικία είτε μόνιμα (π.χ. ενοικιαστής) είτε προσωρινά (π.χ. φιλοξενούμενος) ακόμα και αν αυτός δεν είναι ο ιδιοκτήτης, ης δεδομένου ότι σκοπός του δικαιώματος είναι η προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, ανεξάρτητα από την προστασία της ιδιοκτησίας. Η τελευταία άλλωστε προστατεύεται από διατάξεις του αστικού δικαίου. Το άσυλο της κατοικίας αποτελεί εξάλλου και μια έκφανση της προστασίας της προσωπικότητας και θα μπορούσε κάλλιστα να κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος. Αποδέκτης του δικαιώματος είναι φυσικά η κρατική εξουσία, αφού το άρθρο 9 θεσπίστηκε για να αποφευχθούν αυθαίρετες επεμβάσεις τους κράτους στην οικογενειακή ζωή του ατόμου.
Στην ουσία το άσυλο της κατοικίας έχει αρνητικό περιεχόμενο με την έννοια ότι απαγορεύει την προσβολή της κατοικίας από επεμβάσεις των φορέων της δημόσιας εξουσίας , χωρίς της θέληση του φορέα του δικαιώματος. Είναι αυτονόητο πως αν το άτομο δώσει την πλήρη και απαλλαγμένη από πιέσεις συγκατάθεσή του, παραβίαση του ασύλου δεν στοιχειοθετείται. Επισημαίνεται πως στην έννοια της επέμβασης στην οικιακή ζωή του φορέα του δικαιώματος περιλαμβάνεται και η παρεμπόδιση ή η επιβολή εισόδου ή εξόδου από την κατοικία προσώπων ζώων και πραγμάτων όπως επίσης και η εγκατάσταση μηχανημάτων λήψης , ήχου και εικόνας.
Η πιο συχνή παραβίαση του οικιακού ασύλου είναι η κατ’ οίκον έρευνα. Έρευνα κατ’ οίκον είναι η αναζήτηση προσώπων ή αντικειμένων σε μια κατοικία εκ’ μέρους των οργάνων της δημόσιας εξουσίας, ανεξάρτητα από τη συγκατάθεση του κατόχου της κατοικίας. Το ίδιο το Σύνταγμα, θέτοντας προϋποθέσεις, οριοθετεί τη νομιμότητα μιας τέτοιας έρευνας. Συγκεκριμένα η κατ’ οίκον έρευνα επιτρέπεται μόνο εάν προβλέπεται από ισχύοντα νόμο με συγκεκριμένους όρους και διαδικασία που ο ίδιος θέτει και πάντα με της παρουσία εντεταλμένων οργάνων, εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας. Σημειώνεται βέβαια πως η παρουσία των εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας δεν απαιτείται κατά την είσοδο διοικητικών οργάνων σε χώρους που αποτελούν κατοικία με σκοπό τη διεξαγωγή ελέγχων και επιθεωρήσεων (π.χ. υγειονομικοί έλεγχοι ), εφόσον ο τόπος, ο χρόνος και ο τρόπος των ελέγχων αυτών προβλέπεται από ειδικό νόμο. Οι ειδικότερες προϋποθέσεις για το επιτρεπτό της κατ’ οίκον έρευνας τίθενται από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και είναι τόσο συγκεκριμένες ώστε να αποτρέπονται αυθαίρετες παραβάσεις.
Μια πολύ συχνή επίσης παράβαση του οικιακού ασύλου – που πολλοί αγνοούν- είναι η κατοχή του εκμισθωτή των κλειδιών του διαμερίσματος στο οποίο διαμένει ο μισθωτής. Ο μισθωτής έχει δικαίωμα να αρνηθεί στον ενοικιαστή να έχει τα κλειδιά του μίσθιου, όπως και να αλλάξει την κλειδαριά. Στην περίπτωση όμως που ο ενοικιαστής δε φέρει αντίρρηση σ αυτή την πρακτική του εκμισθωτή, αυτό δε δίνει δικαίωμα στον τελευταίο να εισέρχεται στο μίσθιο κατά την αρέσκειά του. Κάθε είσοδο του ιδιοκτήτη στο μίσθιο συνιστά παράβαση του οικιακού ασύλου και της προσωπικής ζωής εφόσον δε συνοδεύεται από την ελεύθερη συγκατάθεση του μισθωτή.
Το άσυλο της κατοικίας είναι ένα πολύ σημαντικό συνταγματικό δικαίωμα το οποίο στην πράξη παραβιάζεται συχνά. Εάν είσαι από αυτούς που αγνοούν τις παραβάσεις του οικιακού ασύλου, ήρθε η ώρα να πληροφορηθείς για τα δικαιώματά σου και να δράσεις κατάλληλα σε περίπτωση που σου συμβεί κάτι ανάλογο.
Αρχικά, το ίδιο το Σύνταγμα στο πολυσυζητημένο άρθρο 9 ορίζει ότι οι παραβάτες του οικιακού ασύλου τιμωρούνται και ότι ο φορέας του δικαιώματος έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει αποζημίωση. Η εν λόγω διάταξη προβλέπει μάλιστα την τιμωρία των παραβατών σωρευτικά για παραβίαση του ασύλου και για κατάχρηση εξουσίας.
Ειδικότερα, η ποινική ευθύνη των οργάνων της κρατικής εξουσίας τυποποιείται στα άρθρα 239 , 241 και 334 του Ποινικού Κώδικα και αφορά την κατάχρηση εξουσίας και τη διατάραξη οικιακής ειρήνης. Ο φορέας του παραβιασθέντος διαμερίσματος μπορεί επίσης να ζητήσει αποζημίωση για περιουσιακή ζημιά αλλά και για ηθική βλάβη από τον ίδιο τον παραβάτη προσωπικά ο οποίος ευθύνεται και εις ολόκληρο με το δημόσιο.
Το οικιακό άσυλο κατοχυρώνεται τέλος σε μια πληθώρα διεθνών κειμένων τα οποία αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και ένας μεγάλος αριθμός παραβάσεων του έχει διαπιστωθεί νομολογικά.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνείτε με το γραφείο μας στα τηλέφωνα 2310553162 / 2310553163 / 2310553192 ή και ηλεκτρονικά στο info@pglaw.gr.